بررسی زبان شناختی فنون طنزپردازی به کار رفته در پنج شماره منتخب مجله گل آقا

طنز و شوخ طبعی دارای سابقه ای طولانی در تاریخ حیات جوامع بشری است و شیوه¬ای خاص برای بیان ایده¬ها، احساسات، افکار و موضوعات در جوامع بشری به شمار می رفته است. با وجود این مقولۀ شوخ طبعی هنوز هم به طور کامل برای بشر شناخته شده نیست؛ به عنوان مثال با وجود عنوان شدن نظریه های مختلف راجع به طنز و شوخ¬طبعی همچنان نمی¬توان راجع به ویژگی¬های ساختاری موقعیت طنز به طور کلی یا ویژگی¬های زبانی شوخی کلامی به طور خاص، با قطعیت سخن گفت. در این تحقیق با این فرض که تنها با مطالعات موردی می توان صحت و سقم نظریات مختلف راجع به طنز(به خصوص ساختار آن) را تعیین کرد و با رویکردی زبان¬شناختی متون طنز دوهفته نامۀ گل¬آقا مورد بررسی قرار گرفته¬اند. در این تحقیق به طور خاص کشف و تحلیل فنون زبانی طنزپردازی (و در¬ واقع ویژگی¬های زبان طنز) در این متون مدنظر بوده است. به همین منظور و به منظور گردآوری داده¬های مورد نظر در این پژوهش که باید در مرحلۀ بعد مورد تحلیل واقع می¬شدند از بین بیست شمارۀ دوهفته نامۀ گل¬آقا که، در سال 1387 منتشر شده¬اند، 5 شماره به طور تصادفی انتخاب و از قطعات طنز این 5 شماره،50 قطعه و متن طنز باز هم به صورت تصادفی انتخاب شده و به روش تحلیل محتوا مورد تحلیل قرار گرفته¬اند و فنون طنز به کار رفته در آنها به همراه بسامد وقوع هر کدام مشخص شده است؛ در عین حال در این تحقیق همچنین نظریات عام مطرح دربارۀ طنز و شوخ¬طبعی شامل سه نظریۀ برتری¬جویی، رهاسازی-آسودگی و عدم تجانس نیز مورد توجه قرار گرفته و به محک آزمایش گذاشته شده¬اند. پس از بررسی و تجزیه و تحلیل داده های موجود در متون طنز در این تحقیق، مشاهده شد که فنون طنزپردازی خاصی مانند انواع هنجارگریزی، جناس و موارد نقض اصول تعامل گرایس(پوشیده گویی، کم گویی و....)، با تاثیرگذاری(بسامد¬وقوع) متفاوت و غیریکسان در متون طنز حاضر شده¬اند و به طنزآفرینی پرداخته¬اند، که این یافته¬ها دو فرضیۀ اول پژوهش را مورد تایید قرار دادند. اما فرضیۀ سوم این تحقیق مبنی بر¬ اینکه از بین فنون زبانی مختلف طنز هنجارگریزی معنایی از بیشترین تاثیر (و بسامد¬ وقوع) برخوردار است؛ مورد تایید قرار نگرفت و در این تحقیق مشاهده شد که پوشیده گویی یا نقض اصل شیوۀ بیان گرایس از بیشترین بسامد وقوع در متون طنز مورد مطالعه در این تحقیق برخورداراست که این خود نشانگر اهمیت بیان کنایی در طنز و طنزپردازی است. همچنین از بین نظریه های عام طنز که در این تحقیق مورد توجه قرار داشتند، دو نظریۀ برتری جویی و عدم تجانس قابل اطلاق به متون طنز این تحقیق تشخیص داده شدند که در این میان نظریۀ عدم تجانس از بسامد وقوع بیشتری برخوردار بود که این خود می تواند نشانگر کارآمدی بیشتر آن نسبت به نظریۀ دیگر یعنی برتری جویی باشد.